Blik op de toekomst
PAN 25 jaar
Particulier Agrarisch Natuurbeheer (PAN) bestaat in november 25 jaar. Wordt er bij zo’n jubileum doorgaans teruggekeken, de PAN richt zich op de toekomst met de samenhang tussen boer en natuur als doel.
PAN werd opgericht om het landschapsbeheer te verbeteren en boeren betaald werk te bieden in het landschapsonderhoud. De organisatie bestaat uit een coöperatie met een ondersteunende stichting. Alfred Scholten is voorzitter van de coöperatie, de uitvoeringstak met twee coördinatoren en opdrachtnemers, die op ZZP-basis beheerwerkzaamheden uitvoeren. Henk Wikkerink is sinds kort voorzitter van de stichting PAN, zijn voorganger Henk Berenschot nam onlangs na zestien jaar afscheid. De stichting zorgt voor de PR en heeft zich ook tot taak gesteld om zekerheden te realiseren in de vorm van grond in eigendom. “Om te voorkomen dat de economische draagkracht van het gebied onderuit gaat, gaan we actiever inzetten op het verwerven en beschikbaar hebben van grond voor vergroening in de agrarische sector.”
Economisch belang De PAN-doelstelling is sinds 1997 ongewijzigd, maar de omstandigheden zijn ingrijpend veranderd. Scholten: “We willen in samenwerking de huidige boeren ontzorgen. Sinds 2012 werken we ook samen met de overkoepelende Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek (VALA), die als collectief onder andere de regeling Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) coördineert in de Achterhoek. We versterken elkaar.” Volgens Henk Wikkerink kunnen boeren – al dan niet in samenwerking – de natuur veel beter beheren dan anderen, maar dat vraagt om aanpassing van de omstandigheden. “Boeren hebben veel kennis van hun eigen gebied, zitten er bovenop en hebben het grote voordeel, dat ze er alle dagen zijn in tegenstelling tot grote Terreinbeherende Organisaties (TBO’s). Natuurontwikkeling en -beheer is in goede handen bij de boer, maar daarbij is een goed verdienmodel belangrijk. Wij zetten ons in om het vermogen en economisch belang van de grond in het gebied te houden.” Alfred vult aan, dat het gaat om het halen van doelen. “Boeren zijn gewend om er stevig achteraan te zitten en bovendien heb je meer draagvlak. Dat is een groot verschil met de werkwijze van een TBO.” De succesvol verlopen GLB (Gemeenschappelijk LandbouwBeleid) pilots de afgelopen jaren hebben dat ook bewezen. Wat begon met twintig deelnemers, groeide uit tot honderd aan het eind van de pilot.
Voorbeeldgebied PAN grijpt het jubileum in november aan om allereerst met een groep genodigden van de provincie en andere contacten uit het netwerk een voorbeeldgebied met recent ontwikkelde natuur te bezoeken. Henk Wikkerink: “Het biedt kansen, wanneer wij zo’n gebied zouden kunnen inzetten voor boeren ten behoeve van de vergroening.” Een knelpunt bij de extensiveringsslag die van boeren wordt verwacht is, dat er niet voldoende grond beschikbaar is voor de individuele boeren om het financieel verantwoord aan te pakken. Alfred Scholten schetst de spagaat die boeren nu ervaren. “De jonge boeren hier hebben flink geïnvesteerd en zitten tot de nek toe in het werk. Voor natuurbeheer en verduurzaming is dan in de bedrijfsvoering geen of te weinig tijd. De toekomst vraagt om maatwerk en gebiedsgerichte aanpak. Hij benadrukt, dat het heel belangrijk is, dat de maatregelen marktconform worden beloond en de agrarisch ondernemer zelf de maatregelen kan kiezen passend bij het bedrijf en de opgave voor het gebied.
Boeren aan het stuur Om te bewerkstelligen, dat de revenuen van het gebied de lokale ondernemers ten goede komen, wil PAN de aankoop van gronden mogelijk maken door bijvoorbeeld met een aantal boeren samen per deelgebied een coöperatie te vormen die eigenaar wordt van de grond. Wat voorheen agrarische grond was kan dan via een pachtconstructie weer worden ingezet voor natuurinclusieve bedrijfsvoering, waarbij PAN zorgt voor onderhoud en beheer van zo’n gebiedje middels een afgesproken beheerpakket.
Programma jubileumdag Op de jubileumdag 11 november gaan verschillende sprekers in op de mogelijkheden van kringlooplandbouw en de vraag ‘hoe kun je naar een meer natuur-inclusieve landbouw met draagvlak bij de boeren?’ Op een later tijdstip wordt het volledige programma van de bijeenkomst bekend gemaakt.
De PAN is er voor iedereen Wie iets wil ontwikkelen op zijn terrein of vragen heeft over bijvoorbeeld een haag of fruitboomgaard is welkom. PAN-coördinatoren zoeken dan naar het geschikte loket voor financiële bijdrage en vervolgens gaan de lokale opdrachtnemers aan de slag met de uitvoering. PAN werkt ook voor de gemeentes Aalten en Winterswijk en Waterschap Rijn en IJssel waarmee een prima relatie is.
www.agrarischenatuurverenigingpan.nl www.de-vala.nl